2011 Mart'ından bu yana Suriye'de devam eden olaylar sırasında Rusya, Esad yönetimin yanında net ve açık bir tavır almıştır. Rusya ve Çin'in Suriye konusunda Ekim 2011'de[1] ve 4 Şubat 2012'[2]de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK)'ne sunulan Suriye tasarısını iki kez veto etmişlerdir. Rusya, Çin ile BMGK'nde Suriye'ye müdahale kapsamında çıkartılmak istenen kararları veto ederek, uluslararası alanda Suriye'ye desteğini açık bir şekilde göstermiştir. Rusya ve Çin'in veto kozları Batı'nın Suriye'ye müdahale isteğini tamamen ortadan kaldırmamışsa da BMGK'de daha yumuşak kararların alınımında önemli rol oynamıştır. 21 Mart 2012'de BM Güvenlik Konseyinde Çin ve Rusya, BM Özel Temsilcisi Kofi Annan'ın altı maddelik Suriye ile ilgili planının kabul edilişi bunun en somut göstergesi olmuştur.[3], Son tahlilde Haziran 2012'de Jintao-Putin görüşmesi sonrasına da iki ülke Suriye'ye müdahaleye karşı olduklarını açıkça ifade etmişlerdir.

Suriye Krizi kapsamında ABD ve Rusya ilişkilerini özellikle Haziran 2012'nin başlarından itibaren incelediğimizde ilginç bazı konular karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte Haziran 2012'nin ilk haftaları Suriye Krizi bağlamında Rusya açısından hızlı ve aktif bir sürecin de başlangıcı olmuştur diyebiliriz. Kronolojik olarak bu durumları şu şekilde ele almakta fayda var:

1. 5-6 Haziran 2012 Putin-Jintao Görüşmesi: Putin'in 5-6 Haziran 2012'de gerçekleştirmiş olduğu Çin ziyareti sonrasında taraflar Suriye konusunda müdahalelere karşı olduklarını açıklamıştı. Bunun açıklanmasından kısa bir süre sonra Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye'ye yönelik uluslararası müdahale isteyenlerin, Annan Planı'nın uygulanmasını engellemeye çalıştığını belirterek, "BM Güvenlik Konseyi Daimi Üyeleri, İran, Irak, Lübnan, Ürdün, Arap Ligi, Suudi Arabistan ve Avrupa Birliği ülkelerinin katılacağı uluslararası bir toplantı yapılmasının yararlı olacağını düşünüyoruz" açıklamasında bulunmuştur.[5]

2. Rusya'nın Suriye'ye Silah Satışı: Suriye Krizi kapsamında gelinen süreçte Rusya'nın Suriye'ye satmış olduğu silahlar ile ilgili olarak Rus silah ihraç şirketi Rosoboronexport CEO'su Igor Sevastyanov kontratlar çerçevesinde Suriye'ye silah satışını sürdüreceklerini, bundan dolayı da kimsenin Moskova'yı suçlamaya hakkı olmadığını savunmuş ve uluslararası hukuk kapsamında hareket ettiklerini belirtmiştir.[6]

3. Lavrov'un 13 Haziran 2012 İran Ziyareti : Lavrov'un 13 Haziran'da İran' a gerçekleştirdiği ziyarette; İran'ın '5+1' ülkeleriyle 18-19 Haziran'da Moskova'da yapılacak nükleer müzakereler ve Suriye'deki duruma ilişkin görüşüleceği açıklanmıştır.[7] Lavrov'un İran ziyareti esnasında, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Rusya hükümetine, Esad rejimiyle bu askeri bağlarını tamamen koparması ve tüm ilave destek ve teslimatları durdurması için defalarca çağrı yaptıklarını ancak Rusya'nın hala Esad rejimine silah satışı yaptığını ve en önemlisi de Rusya'nın bölgeye saldırı helikopterleri gönderdiğini[8] iddia etmiştir. Bunun üzerine Lavrov ise ABD'nin Suriye'deki muhaliflere silah sağlamakta olduğunu ve bu silahların yönetim aleyhine kullanıldığını kendilerinin ise bu tarz bir girişimde bulunmadıklarını [9] açıklamıştır. Nitekim Clinton'un yaptığı bu açıklamaların Rusya'yı zor durumda bırakma adına yapıldığı anlaşılmıştır.[10]

4. Le Figaro İddiası: Rusya'nın Suriye politikası ile ilgili bir diğer önemli durumda, Fransız Le Figaro gazetesinde, Rusya'nın Suriye'nin Türkiye sınırına yeni radar üssü kurduğunu iddiası olmuştur. Le Figaro, radar üssünün Suriye'nin Kesab bölgesinde kurulduğunu sürerek, söz konusu üssün, Esad rejimine, bu önemli stratejik bölgede Suriyeli muhalif grupların faaliyetlerini izlemesine, takip etmesine yardımcı olacağına dikkat çekilmiştir. Ayrıca Hatay'a yakın bir alanda kurulan üssün, Adana'daki Amerikan üssü dahil, sınırın karşı tarafındaki NATO askeri tesislerinin izlenmesini ve Esed rejiminin Türk sınır bölgelerinde olup bitenleri izleyebilmesine yardımcı olacağı öne sürülmüştür. [11]

5. Tartus'a Savaş Gemisi Gönderilmesi: Önemli gelişmelerden biri de Rusya'nın Suriye'ye savaş gemisi göndermesi kararı olmuştur.18 Haziran 2012'de çıkan bu haberde Rus deniz piyadelerini Suriye'ye götürecek olan savaş gemilerinin belirlendiği açıklanmıştır. Interfax 'a yapılan açıklamada Rus Deniz Kuvvetleri Komutanlığı yetkilisi Karadeniz Filosu'na bağlı iki çıkarma gemisi "Nikolay Filçenkov" ile "Tsezar Kunikov" adlı savaş gemilerinin Suriye'ye hareket etmek üzere sefere hazırlandığını açıklamıştır. Yetkililer Rusya'nın Suriye'de bulunan deniz üssü Tartus'a yapılacak bu seferin amacının, askeri üssün korunumu ve Suriye'de bulunan Rus vatandaşlarının güvenliğinin sağlanması olduğunu belirtmişlerdir. [12]

6. 18-19 Haziran G-20 Zirvesi: Rus Devlet Başkanı Putin ve ABD Başkanı Obama, Meksika'da düzenlenen G20 zirvesine bir araya gelerek Suriye'deki son gelişmeler ile ilgili görüşmüşlerdir. Yaklaşık iki saat süren bu görüşme sonunda her iki lider de ortak açıklama ile Suriyelilerin kendi geleceklerini kendilerinin belirleyeceğine inandıklarını belirtmişlerdir.[13] Putin Obama ile yapmış olduğu görüşme sonrasında Suriye de dahil olmak üzere pek çok uluslar arası konuda görüştüklerini ve pek çok ortak nokta bulduklarını ve noktalar üzerinden de birlikte hareket edeceklerini belirtmiştir." [14]

7. Magnitsky Vakası: G-20 görüşmeleri esnasında "Magnitsky Vakası" olarak bilinen ölümle ilgili Putin önemli açıklamalarda bulunmuştur. Hermitage Investment'in avukatlarından olan Sergey Magnitsky, vergi kaçırmaktan Kasım 2008'de Rusya'da tutuklanmış ve yaklaşık bir yıl sonra Kasım 2009'da hapiste ölmüştür. [15] Magnitsk'nin işkenceyle öldürüldüğü iddiaları Batılı medyaya yansımıştır. Batı da tepki ile karşılanan bu olayın ardından ABD kongresi, suça karıştığı iddia edilen bazı Rusya vatandaşlarının ülkeye girişini yasaklayan bir "kara liste" hazırlamıştır. Bu konu ile ilgili oylama Obama-Putin görüşmesi sonrasına yani 19 Haziran'dan 26 Haziran'a ertelenmiştir.[16] Kara liste ile ilgili olarak Putin, "Eğer herhangi bir Rusya vatandaşına, ABD'ye girişi ile ilgili herhangi bir sınırlama getirilirse, cevap olarak aynı sayıda Amerikalının Rusya'ya girişi yasaklanacaktır. Bunun kime ve neden ihtiyacı olduğunu bilmiyorum ama eğer bu durum gerçekleşirse sonuç da bu şekilde olacaktır. " açıklamasında bulunmuştur. [17] Putin'in konu ile ilgili bu sert yorumu iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir gerginliğin ortaya çıktığını göstermektedir.

8. İskoçya'da Rus Gemisinin Durdurulması: İngiltere, Suriye'ye askeri helikopter ve füze götüren Alaed adlı Rus gemisini İskoçya açıklarında durdurarak geçişine izin vermemiştir. Bu olay üzerine, FEMKO adlı Rus şirketine ait olan bu Rus gemisinde bulunan malları sigorta eden Standard Club tarafından sigorta iptal edilmiştir. Sigortanın iptalinin ardından geminin taşıdığı yükün Avrupa Birliği'nin Suriye yönetimine karşı koyduğu yaptırımları ihlal ettiği açıklanmış ve Rus gemisinin Rusya'dan kalktığı Kaliningrad limanına geri döneceği bildirilmiştir.[18]

Sonuç olarak Rusya, Suriye krizinin başladığı günden bu yana Libya, Tunus ve Mısır'da yaşanan olaylarda sergilediği bekle-gör politikasından farklı olarak sürece doğrudan dahil olmuştur. Suriye'de Tartus üssü ile Akdeniz'de açılma şansı ya da Suriye ile Soğuk Savaş döneminden bu yana devam eden iyi ilişkiler ve silah satışının yanı sıra Rusya Arap Baharı sürecinin Suriye ayağında küresel güç olduğunu gösterme fırsatı bulması nedeni ile de Suriye'yi desteklemektedir. Fakat Rusya'nın Suriye konusunda kararlı bir şekilde Esad Yönetimi'ni savunması, bölgeye savaş gemileri ve silah göndermesi, en önemlisi de Batı'nın karşısında yer alışı akıllara buz dağının altında neler olduğu sorusunu getirmektedir.

[1] "Rusya neden Suriye yönetimini destekliyor?",http://www.sabah.com.tr/Dunya/2011/10/15/rusya-neden-suriye-yonetimini-destekliyor,15.10.2011

[2]"Rusya ve Çin BM'deki Suriye Tasarını Veto Etti" http://www.voanews.com/turkish/news/Rusya-ve-Cin-BMdeki-Suriye-Tasarn-Veto-Etti-138713344.html,04.02.2012

[3]"Russia and China join UN security council effort to end Syrian bloodshed"

http://www.guardian.co.uk/world/2012/mar/21/syria-un-security-council-peace-russia-china,21.03.2012,

"Suriye Annan Planı'nı kabul etti" , ,http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/03/120327_syria_annan.shtml, 27.03.2012

[5]Rusya'dan sert çıkış, http://www.sabah.com.tr/Dunya/2012/06/10/rusyadan-sert-cikis,10.06.201

[6] Russia's Rosoboronexport to Continue Arms Supplies to Syria, http://www.en.rian.ru/mlitary_news/20120612/173985454.html?id=173989161,12.06.2012

[7]"Lavrov, İran'da Suriye'yi konuşacak" http://www.timeturk.com/tr/2012/06/13/lavrov-iran-da-suriye-yi-konusacak.htmlRusya ,13.06.2012

[8]Clinton: Rusya, Suriye'ye saldırı helikopteri veriyor",

http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1303145&title=clinton-rusya-suriyeye-saldiri-helikopteri-veriyor, 13.06.2012,ABD-Rusya arasında ''Suriye" gerginliği,

http://www.cnnturk.com/2012/dunya/06/14/abd.rusya.arasinda.suriye.gerginligi/665053.0/index.html, 14.06.2012, Clinton accuses Russia of selling attack helicopters to Syria,

http://www.washingtonpost.com/world/national-security/2012/06/12/gJQASrD8XV_story.html,12.06.2012

[9] ABD-Rusya arasında ''Suriye" gerginliği,

http://www.cnnturk.com/2012/dunya/06/14/abd.rusya.arasinda.suriye.gerginligi/665053.0/index.html, 14.06.2012

[10] Dünyaya göz göre göre yalan, http://dunya.milliyet.com.tr/dunyaya-goz-gore-gore-yalan/dunya/dunyadetay/14.06.2012/1553682/default.htm,14.06.2012, Clinton misfires on Russian helicopters to Syria chargehttp://rt.com/politics/clinton-syria-russia-helicopters-890/,15.06.2012

[11] Rusya'dan Türkiye-Suriye sınırına radar, http://www.haber7.com/dunya/haber/891442-rusyadan-turkiye-suriye-sinirina-radar,15.06.2012

[12] Report: Russia to send navy ships carrying marines to Syria to protect military base, http://www.washingtonpost.com/world/europe/report-russia-to-send-navy-ships-carrying-marines-to-syria-to-protect-base/2012/06/18/gJQAPvrpkV_story.html?tid=pm_pop,18.06.2012, Warships en route to Syria to protect Russian nationals – reports, http://www.rt.com/news/russia-ships-syria-089/,18.06.2012

[13] Putin ve Obama'nın gergin zirvesi: Suriye için 2 saat ter döktüler, gülümsemediler, http://www.turkrus.com/haber-hatti/56289/putin-ve-obamanin-gergin-zirvesi-suriye-icin-2-saat-ter-doktuler-gulumsemediler.html,19.06.2012

[14] Putin-Obama: results of talks on the sidelines of the G-20 Summit, http://english.ruvr.ru/2012_06_19/78553861/,19.06.2012

[15] "Putin Calls For End to Jackson-Vanik, Slates Magnitsky Bill", http://en.rian.ru/world/20120620/174139131.html,20.06.2012

[16]"Hem işbirliği, hem kısasa kısas" http://www.turkrus.com/haber-hatti/56308/hem-isbirligi-hem-kisasa-kisas.html,20.06.2012

[17] http://en.rian.ru/world/20120620/174139131.html,

[18] Insurance Revoked on Ship Carrying Choppers to Syria, http://www.themoscowtimes.com/news/article/insurance-revoked-on-ship-carrying-choppers-to-syria/460607.html#ixzz1yPUePQdy,20.06.2012,

Kritik Müdahale, http://www.gazetem.ru/gundem/14187/kritik-mudahale.html,20.06.2012