Uluslararası Af Örgütü Kanada ve Project Ploughshares adlı hak grupları tarafından hazırlanan ve Ottawa'yı Riyad'a tüm silah ihracatını askıya almaya çağıran yeni bir rapora göre, Kanada Suudi Arabistan'a silah satarak uluslararası hukuku ihlal ediyor.
Çarşamba günü yayınlanan 'Güvenilir Kanıt Yok': Kanada'nın Suudi Arabistan'a Silah İhracatının Kusurlu Analizi başlıklı rapor , Başbakan Justin Trudeau'nun hükümetini Kanada'nın taraf olduğu uluslararası bir anlaşma olan Silah Ticareti Antlaşması'nı (ATT) ihlal etmekle suçluyor .
Hak grupları, özellikle Yemen'de devam eden çatışmalarda, Körfez krallığına Kanada silah transferlerinin uluslararası insani ve insan hakları hukuku ihlallerini işlemek veya kolaylaştırmak için kullanılabileceğini buldu.
Raporda, "Kanada'nın [Suudi Arabistan]'a yaptığı silah ihracatının Kanada'nın ATT kapsamındaki yasal yükümlülüklerine aykırı olduğu soruşturmalar ve uzman raporlarıyla tespit edildi" deniyor.
Yemen'deki savaş, 2014 yılının sonlarında Husi isyancılarının başkent Sanaa da dahil olmak üzere ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirmesiyle patlak verdi. Mart 2015'te Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Riyad destekli Devlet Başkanı Abd-Rabbu Mansour Hadi hükümetini yeniden kurmak için bir askeri koalisyon kurduğunda çatışma tırmandı.
Devam eden savaş, Birleşmiş Milletler'in dünyanın en kötü insani krizi olarak tanımladığı şeyde milyonları kıtlığın eşiğine itti ve yakın tarihli bir BM tahminine göre en az 233.000 kişi öldü .
Çarşamba günkü raporda, “LAV'ler [hafif zırhlı araçlar] ve keskin nişancı tüfekleri de dahil olmak üzere Kanada'dan Suudi Arabistan Krallığı'na ihraç edilen silahların Yemen'deki savaşta kullanılmak üzere yönlendirildiğine dair ikna edici kanıtlar var” dedi.
“Kanada'nın KSA'ya yaptığı silah ihracatının yarattığı ağır risk göz önüne alındığında, Kanada KSA'ya mevcut silah ihracat izinlerini derhal iptal etmeli ve yenilerinin verilmesini askıya almalıdır.”
Yıllarca süren çaba
Kanada'nın dış ilişkiler departmanı sözcüsü Global Affairs Canada, Çarşamba günü Al Jazeera'ya hükümetin “sıkı bir silah ihracat sistemine bağlı olduğunu” söyledi.
Lama Khodr, e-postayla gönderilen bir bildiride, "Kanada dünyadaki en güçlü ihracat kontrol sistemlerinden birine sahip ve insan haklarına saygı, ihracat kontrolleri mevzuatımızda yer alıyor" dedi.
“Yetkililer tarafından kapsamlı bir incelemeden sonra, Hükümet geçen yıl KSA'ya verilen izinlerin şimdi vaka bazında gözden geçirildiğini duyurdu. Bu izinler otomatik olarak verilmez ve her biri dikkatle incelenir. Önemli bir insan hakları ihlali riskinin bulunduğu herhangi bir izin başvurusu reddedilecektir ”dedi.
Ancak yıllardır Kanadalı sivil toplum grupları, silahların hem Körfez ülkesinde hem de Yemen'de hak ihlallerinde kullanılabileceğini savunarak , federal hükümeti Suudi Arabistan ile mevcut silah sözleşmelerini iptal etmeye ve gelecekteki tüm izinleri askıya almaya çağırdı .
Özellikle, hak grupları Kanada'yı, Kanada yapımı LAV'leri Suudi hükümetine göndermek için yapılan 12 milyar dolarlık (15 milyar dolarlık Kanada) silah sözleşmesini iptal etmeye çağırdı .
Bu anlaşmaya eski Başbakan Stephen Harper altında ulaşıldı , ancak Trudeau hükümeti anlaşmaya son yeşil ışık yaktı. Başbakan olarak görev süresinin başlarında Trudeau, ihracatın ülkenin insan hakları yükümlülükleri ve dış politikasıyla tutarlı olduğunu söyleyerek savunmuştu. Ancak önde gelen Suudi gazeteci Jamal Khashoggi'nin 2018'de öldürülmesinin ardından, hükümetinin anlaşmadan bir çıkış yolu aradığını söyledi ve Ottawa, Riyad'a silah ihracatının gözden geçirilmesini emretti.
Washington Post köşe yazarı Kaşıkçı, Ekim 2018'de ülkenin İstanbul'daki konsolosluğunda Suudi bir suikast timi tarafından öldürüldü. Uluslararası uzmanlar ve daha yakın zamanda ABD istihbarat teşkilatları, ülkenin fiili lideri Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Salman'ın operasyonu onayladığı sonucuna vardı. Suudi hükümeti bu iddiayı yalanladı.
Cinayetten sonraki küresel baskıya rağmen, Nisan 2020'de Kanada hükümeti, bir incelemenin ardından Suudi Arabistan'a silah ihracat izinlerindeki dondurmayı kaldırdı ve bu tür izinlerin Kanada'nın iç hukuk ve ATT kapsamındaki gereksinimlerini karşılamasını sağlamak için sağlam bir sisteme sahip olduğunu söyledi.
Bu incelemeyi izleyen bir raporda Kanada, LAV'ler de dahil olmak üzere askeri malların "Yemen'de [uluslararası insancıl hukukun] ciddi ihlallerini işlemek veya kolaylaştırmak için kullanılacağına dair "önemli bir risk olmadığını" söyledi.
Hükümet rakamlarına göre, Kanada'nın Suudi Arabistan'a yaptığı silah ihracatı 2020'de toplam 1,05 milyar dolar (1,31 milyar dolar Kanada) oldu . Bu, yalnızca ABD'den sonra ikinci sıradaydı ve Kanada'nın ABD dışındaki toplam silah ihracatının yüzde 67'sini oluşturuyordu.
Kaynak: Aljazeera
